Adaptacja dziecka w przedszkolu - praktyczny poradnik dla Rodziców - artykuł

Adaptacja w przedszkolu może być trudna – i to nie tylko dla dziecka, ale także dla Ciebie. Każda mama i każdy tata przeżywa to rozstanie. Co zrobić, aby adaptacja do przedszkola była sprawna i bezbolesna?

Wyobraź sobie, że od zawsze jesteś z kimś, kto Cię kocha i opiekuje się Tobą. Kiedy rozbijesz kolano – dmucha lub całuje, żeby nie bolało. Kiedy jesteś głodny – daje pyszną zupę pomidorową. Kiedy chcesz porozmawiać – wysłucha.

Pewnego dnia okazuje się, że musisz się z tą osobą rozstać! Zastanawiasz się, gdzie jest, kiedy po Ciebie wróci. Zamiast niej masz wokół siebie mnóstwo nowych ludzi. Czujesz się zdezorientowany i opuszczony. Tak może czuć się Twój trzylatek pierwszego dnia przedszkola. Wiemy, że to trudny czas, ale pomożemy Ci przez niego przejść (względnie) spokojnie. Najtrudniejsze i najbardziej decydujące są pierwsze dni. Dzięki temu artykułowi dobrze je zaplanujesz. Tu znajdziesz wszystkie informacje, których potrzebujesz przed „oddaniem” dziecka do przedszkola.

Adaptacja jest procesem przystosowania do zmiany. W tym przypadku mamy do czynienia z przystosowaniem do nowego środowiska pełnego nowych dorosłych i nowych rówieśników. A także samego miejsca i panujących tam zasad. Pójście do przedszkola to nowy rozdział w życiu każdego dziecka. I w tej nowej sytuacji musi odnaleźć się cała rodzina. Różne dzieci w różny sposób radzą sobie z adaptacją do przedszkola. Strategie adaptacji opracowane przez Annę I. Brzezińską i Natalię Ożadowicz można podzielić na poniższe rodzaje (chociaż istnieją też inne podziały):

pozytywne:
- twórczą adaptację – dziecko chętnie chodzi do przedszkola, bawi się z rówieśnikami, z powodzeniem wykonuje zadania wynikające z planu dnia obowiązującego w przedszkolu, jest samodzielne;
- „powolne rozgrzewanie się” – dziecko zaczyna zabawę z rówieśnikami, rzadko płacze przy rozstaniu z rodzicem, z zachętą nauczyciela wykonuje zadania;
negatywne:
- lękową i indyferentną, uległość – dziecko po rozstaniu z rodzicem niechętnie współpracuje z rówieśnikami, jest zalęknione, małomówne;
- bunt i rozżalenie – dziecko przeżywa nawet drobne niepowodzenia, nie chce uczestniczyć w zajęciach proponowanych przez nauczyciela, wyraża swoje niezadowolenie poprzez rzucanie się na podłogę, krzyk, gniew, płacz; w kontaktach z rówieśnikami pojawia się złość i agresja.

Jak sugerują badania z 2012 roku, zdecydowana mniejszość dzieci potrafi poradzić sobie ze zmianą w sposób pozytywny, twórczy. W grupie badawczej tylko 38% dzieci w sposób spokojny i konstruktywny znajdowało swoje miejsce w grupie lub powoli wdrażało się do trybu życia przedszkola. Pozostałe trzylatki stosowały strategie negatywne.

Badacze stwierdzili, że w sposób pozytywny częściej (ale nie zawsze) adaptowały się dzieci:

starsze,
o wysokim i zrównoważonym poziomie rozwoju psychoruchowego,
które wcześniej chodziły także do żłobka,
matek z wyższym wykształceniem.

Wyniki innych badań sugerują, że dodatkowym czynnikiem jest też płeć dziecka (dziewczynki generalnie łatwiej się adaptują), indywidualne cechy układu nerwowego, wysoka inteligencja i poziom rozwoju intelektualnego. Poza tym wpływ na adaptację ma także samo przedszkole: kadra, a nawet warunki lokalowe.

Ale uwaga! Wszystkie te czynniki wpływające na gotowość przedszkolną dziecka nie działają w izolacji, ani nie są matematycznie precyzyjną prognozą. Na przykład czterolatek może mieć większe trudności z adaptacją niż dwuipółlatek. Trudno przewidzieć, czy akurat Twoje dziecko będzie miało problemy z adaptacją. Jest to złożony proces, na który ma wpływ zarówno samo dziecko, jak i środowisko zewnętrze, czyli rodzina i placówka przedszkolna.

Jak wcześniej przygotować się do adaptacji przedszkolnej? Rady dla rodziców

Zachęcaj dziecko do samoobsługi. Samodzielnie rozbieranie czy zakładanie bucików przyda się w przedszkolu, ale też wzmocni samoocenę dziecka, pewność siebie i dumę z własnych możliwości. Umiejętności samoobsługowe, które może opanować trzylatek to na przykład: mycie rąk i buzi, mycie zębów, korzystanie z nocnika czy toalety (z pomocą nauczycielki przy podcieraniu pupy), czy samodzielne jedzenie.
Angażuj dziecko w codzienne prace domowe. Wieczorne sprzątanie zabawek i pilnowanie porządku we własnym kąciku powinno wejść dziecku w nawyk. Można też prosić dziecko o pomoc np. przy myciu warzyw do obiadu czy układaniu sztućców na stole.
Zachęcaj do rozpoznawania i zbierania swoich zabawek na placu zabaw.
Jeśli masz taką możliwość – zostawi dziecko kilka razy z dziadkami czy ciocią, aby oswoiło się z sytuacją, że rodziców przez chwilę nie ma obok.
Kiedy zdecydujesz się, że już czas wysłać dziecko do przedszkola i wybierzesz placówkę – nie wahaj się. Twoja niepewność na pewno udzieli się dziecku. Oczywiście, może się zdarzyć, że placówka nie odpowiada wymaganiom Twoim i Twojego dziecka. Nie podejmuj jednak decyzji o zmianie przedszkola (lub rezygnacji z niego) pochopnie i w emocjach – a na pewno nie po pierwszym tygodniu. Zaufaj nauczycielowi – Wasza współpraca jest bardzo ważna w całym procesie adaptacji.
Ułóż plan dnia – zwłaszcza posiłków czy drzemek – w sposób zbliżony do przedszkolnego. Zajrzyj na stronę www przedszkola, tam często publikowane są ramowe plany dnia. Jeśli tego nie ma – skontaktuj się bezpośrednio z przedszkolem.
Pokaż maluchowi przedszkole podczas spacerów. Opowiedz, jak wygląda życie przedszkolaka, np. że jest szatnia i każdy ma swoją szafkę ze znaczkiem.
Baw się w przedszkole z trzylatkiem i np. pluszakami albo innymi dziećmi na placu zabaw czy w domu.
Opowiadaj własne historie z czasów przedszkolnych albo inne zabawne historyjki związane z tym miejscem (na dole artykułu polecamy książki dla dzieci o przedszkolu). Ważne, aby były pozytywne! Możesz także opowiadać o różnych ciekawych formach spędzania czasu w przedszkolu, np. o oglądaniu teatrzyków, wspólnym śpiewaniu piosenek, spacerach, wycieczkach.
Zachęcaj dziecko do kontaktu z rówieśnikami oraz z dorosłymi, np. na placu zabaw. W tym wieku osobną zabawę „w pobliżu” innych dzieci można uznać za wstęp do dalszej integracji.
Nie wprowadzaj innych dużych zmian w okresie adaptacji i przed nią. Zadbaj o odstawianie smoczka czy odpieluchowanie, zanim wyślesz dziecko do przedszkola – wiele placówek wymaga, aby dziecko korzystało już z nocnika.
Pójdź razem z dzieckiem na zakupy wyprawki do przedszkola. Sprawdź, co jest wymagane w wybranej przez Ciebie placówce – często są to np. kapcie, kocyk, poduszka, a dodatkowo pluszak (w czasach COVIDu wprowadzono ministerialny zakaz przynoszenia pluszaków, obecnie jest on zdjęty). Będą też potrzebne ubranka na zmianę.
Kup wygodne ubranka, które dziecku łatwo będzie (nawet samodzielnie) zdjąć i założyć (może wybierz nową, wymarzoną sukienkę dla dziewczynki, fajną koszulkę dla chłopca?).
Jeśli masz taką możliwość, przez pierwszy tydzień lub dwa zostaw trzylatka w przedszkolu na krócej niż „docelowo”. Zazwyczaj zaleca się stopniowe wydłużanie pobytu w przedszkolu. Dzięki temu buduje się u dziecka pozytywny obraz nowego miejsca.

Zajęcia adaptacyjne w przedszkolu

Na specjalnie organizowanych zajęciach adaptacyjnych w przedszkolu dziecko będzie miało okazję poznać „nowy teren”, a być może także inne dzieci (chociaż prawdopodobnie chętniej na początku zajmie się zabawkami).

Trzylatek będzie mógł obejrzeć salę, gdzie będzie się bawił, łazienkę i szatnię. W niektórych przedszkolach także plac zabaw. Warto, żeby dziecko miało okazję oswoić się z nową przestrzenią. To może wydawać się niezbyt ważne, ale… Kiedy moja czteroletnia córka po raz pierwszy weszła na przedszkolny plac zabaw, zaczęła płakać i długo nie mogła przestać. Później powiedziała mi, że plac wydał jej się za duży. Nie miała wcześniej zajęć adaptacyjnych, bo poszła do starszej grupy. Myślę, że gdyby oswoiła się wcześniej z tą przestrzenią, prawdopodobnie nie miałybyśmy później takiego problemu. Jednym słowem – trudno jest przewidzieć, czego potrzebuje Twoje dziecko. Najlepiej więc postarać się oswoić je ze wszystkim, z czym się da. W trakcie zajęć adaptacyjnych możesz zachęcać dziecko do brania udziału w zabawach organizowanych przez nauczycielki, ale go nie zmuszaj, jeśli nie ma na to ochoty.

Zajęcia adaptacyjne służą nie tylko dzieciom, ale także ich rodzicom.

Udana adaptacja 3-latka w przedszkolu – 7 żelaznych zasad

Zachowaj spokój. „Dzieci »czytają« rodzica. Jeśli jesteśmy pozytywnie nastawieni do placówki, pobytu dziecka i nie boimy się rozstać z dzieckiem, to ono, widząc naszą pewność i spokój, też pójdzie chętniej”, radzi mgr Jagoda Turowska. Pamiętaj, Twoje dziecko sobie poradzi! Jest otoczone dziećmi w swoim wieku i odpowiednio przygotowanymi dorosłymi. Przedszkole pomoże mu w dalszym rozwoju – społecznym, ale też emocjonalnym czy intelektualnym.
Tylko pozytywne komunikaty i uśmiech. Jeśli nie jesteś w stanie przestrzegać tej zasady, postaraj się „oddelegować” odprowadzanie komu innemu.
Nie zmieniaj zasad, przestrzegaj umów. Jeśli dziecko płacze przy rozstaniu – nie zabieraj go z powrotem. Jeśli wpada w histerię, gdy nie chce wyjść do przedszkola – nie zgadzaj się na to, by zostało w domu.
Pilnuj rutyny. Rano róbcie zawsze te same rzeczy w tej samej kolejności. Np. wstawanie, buziak, ubieranie, śniadanie, mycie zębów, buty, wychodzenie… Zawsze staraj się żegnać w ten sam sposób. Możecie wcześniej ustalić, w jaki sposób to zrobicie – buziakiem, machaniem czy „żółwikiem”.
Po przedszkolu wygospodaruj jak najwięcej czasu dla dziecka. Bez patrzenia w telefon czy sprzątania (chyba że robicie to razem). Skup się na swoim przedszkolaku i porozmawiaj. Nie ponaglaj, jeśli nie chce rozmawiać o przedszkolu. Możesz rozpocząć od opisania swojego dnia i poczekać, aż dziecko samo zechce się czymś z Tobą podzielić. „Poważnie traktuj problemy dziecka, np. zgubiony rysunek. Uważnie oglądaj jego obrazki i nigdy nie wyrzucaj ich przy dziecku”, przestrzega mgr Anna Kucharska.
Rozmawiaj z nauczycielem. Współpraca rodziców z przedszkolem jest konieczna, aby ułatwić dziecku adaptację. „Znajdź chwilę na szczerą rozmowę z wychowawcami. Opisz, z czym dziecko ma problemy, jakie są jego zainteresowania i mocne strony. Podziel się swoimi lękami. To bardzo ułatwi proces adaptacyjny”, radzi mgr Agata Miąsik. Jeśli czujesz, że dzieje się coś niedobrego (np. dziecko zaczęło się moczyć w nocy), porozmawiaj z nauczycielką. Oczywiście, bez obecności dziecka. Twój niepokój o jego dobrostan będzie mniejszy, jeśli będziesz na bieżąco kontaktować się z przedszkolem.
Pamiętaj, przedszkole to fajne miejsce. Sama się do tego przekonaj, a potem przekonaj dziecko. Sprawdzoną metodą Ewy ze Świdnika, mamy jedynaka, jest pokazanie przedszkola jako elitarnego klubu, do którego wstęp ma Twoje dziecko, ale już nie rodzice. „»Ja też bym się tak chciała uczyć o ślimakach… Ale wolno tylko przedszkolakom… To chyba już wiesz więcej ode mnie!« To działało doskonale”, wspomina Ewa. Możesz wykorzystać inne zainteresowania dziecka albo to, co aktualnie jest „przerabiane” w przedszkolu (skąd możesz się tego dowiedzieć – patrz wyżej).